२०८१ साल माघ २७ गते अाईतबार

लेखा प्रणाली भनेको के हो ?

आर्थिक अनुशासनका लागि: लेखा प्रणाली

? मौद्रिक महत्व भएको आर्थिक कारोबारलाई निश्चित ढाँचामा अभिलेख र प्रस्तुत गर्ने कार्यविधि नै लेखा प्रणाली हो ।
?लेखा प्रणाली एउटा सूचना प्रणाली हो जसले आर्थिक कारोबारको पहिचान, अभिलेखांकन, मापन, वर्गीकरण, पुस्ट्याइँ तथा संक्षेपीकरण गर्दछ ।
? आर्थिक कारोबारका विश्वव्यापी सिद्धान्तहरूको आधारमा आर्थिक कारोबारहरूको संकलन र वर्गीकरण गरी गोस्वारा भौचर, नगदी किताब, बही खाता तयार गरी संस्थाको वित्तीय विवरणहरू तयार गर्नेसम्मको कार्यलाई समग्रमा लेखा प्रणालीका रूपमा चिनिन्छ ।
? लेखा प्रणालीलाई एकोहोरो लेखा प्रणाली र दोहोरो लेखा प्रणाली गरी २ भागमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ ।
? आधुनिक लेखा प्रणालीअन्तर्गत नेपालको वर्तमान सरकारी स्रेस्ता प्रणाली दोहोरो स्रेस्ता प्रणालीमा आधारित छ । यसको सुरुवात वि.सं. २०१८ सालदेखि भएको हो । यसलाई नयाँ स्रेस्ता प्रणाली भनेर पनि चिनिन्छ । यसका कमजोरी तथा सुधारका उपायहरू निम्नानुसार प्रस्तुत गरिएको छ ।

नेपालका लेखा प्रणालीका कमजोरीहरू

? नगदमा आधारित हुनु,
? आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली प्रभावकारी नभएको,
? समयमा केन्द्रीय लेखा तयार नहुने,
?  ह्रासकट्टीको व्यवस्था नभएको,
? सम्पत्ति र दायित्वको यथार्थ स्थिति मूल्यांकन गर्न नसकिएको,
? पेस्कीलाई खर्च मान्ने पद्धति रहेको,
? लेखाका परम्परागत ढाँचामा आधारित फारामहरू,
? पद्धतिमा आधारित हुन नसकेको,
? जिन्सी लेखांकनमा स्पष्टता नभएको, आदि ।

सुधारका लागि सुझाबहरू

? सरकारी लेखा प्रणालीलाई अन्तर्राष्ट्रिय मानदण्ड बमोजिम तादात्म्य मिल्ने गरी परिमार्जन गर्ने,
? लेखा प्रणाली बजेटको उद्देश्य पूरा गर्ने हुनुपर्ने,
? नगद आधारको लेखांकनबाट प्रोद्भावी लेखांकन प्रणालीमा परिणत गर्नुपर्ने,
? लेखाका फारामहरूलाई परिमार्जन र सरलीकरण गर्नुपर्ने,
? लेखा प्रणाली सरकारी आम्दानी, खर्च, सम्पत्ति र दायित्वको पूर्ण कारोबारको पूर्ण लेखांकनमा सक्षम हुनुपर्ने,
? लेखा प्रणालीले सर्वमान्य लेखाका सिद्धान्त अवलम्बनमा जोड दिनुपर्ने,
? समयमै वित्तीय विवरण तयार गरी लेखापरीक्षणमा सघाउ पुर्‍याउनुपर्ने,
? आन्तरिक नियन्त्रण व्यवस्थालाई प्रभावकारी बनाउनुपर्ने,
? स्पष्ट लेखा नीतिहरू तर्जुमा गरी लागू गर्ने ।

अन्त्यमा,
कारोबार भएको व्यहोरा देखिने गरी प्रचलित कानुनबमोजिम राखिएको हिसाब तथा सो कारोबारलाई पुष्टि गर्ने कागजात लेखा हो । लेखा राख्ने पद्धतिलाई लेखा प्रणालीका रूपमा चिनिन्छ । नेपालको वर्तमान स्रेस्ता प्रणालीमा देखिएका समस्यालाई सुधार गर्दै अगाडि बढ्न सकेमा सरकारी कार्यालयलाई छु्ट्याएको बजेटको सदुपयोग भई समग्र मुलुकमा सुशासन कायम गर्न सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।

प्रतिक्रिया